- Tüketici Senedi Nedir?
Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir (TKHK 3/1/k). Tüketici senetleri de ayrıca kıymetli evrak türü olmamakla birlikte; tüketicinin yapmış olduğu işlemler nedeniyle kıymetli evrak niteliğinde sadece nama yazılı ve her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde düzenlenen senettir (TKHK 4/5).
- Tüketici Senetlerinin Geçerliliği
Öncelikle tüketicilerin düzenlemiş olduğu senetler mutlaka nama yazılı olması gerekmektedir. Bu şekilde nama yazılı olan senetlerde tüketici sadece satıcıya karşı sorumlu olur. Bu nedenle senet borç ilişkisi ile bağlı hale gelir. Her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde senet düzenlenebilir.
Ancak uygulama kırtasiyeden alınan bono niteliğinden senetler doldurularak tüketiciler borçlandırılmaktadır. Bu suretle almadığı hizmet veya bedelin ya da ayıplı olarak aldığı hizmet veya malın bedelini icra takibi yoluyla ödemek zorunda kalmaktadır.
- Geçersizliğin Yaptırımı
Senet nama yazılı olarak düzenlenmez ise sadece tüketici açısından geçersiz olacaktır. Senedin tedavül kabiliyeti devam edecek fakat senedi düzenleyen borçlu ciro ile devralan üçüncü kişiye karşı senet borcundan sorumlu olmayacaktır. Yargıtay 12. HD, E. 2016/8741, K. 2016/10031 sayı ve 05.04.2016 tarihli kararında ve benzer birçok kararında tüketici senetlerinin nama yazılı ve her bir taksit açısından ayrı ayrı düzenlenmemesini mutlak defi olarak değerlendirmiştir. Bu kapsamda söz konusu iddianın senedi elinde bulunduran cirantalara da ileri sürülebilme imkânı ortaya çıkmaktadır.
Yargıtay 13. HD, E. 2014/879, K. 2014/17617 sayı ve 04.06.2014 tarihli kararında “(…) Davacı, davalı yüklenici …. İnşaat Ltd şinden 26.03.2012 tarihinde C 1 Blok 4.kat 48 nolu bağımsız bölümü 100.000 TL ye satın aldığını,150 TL peşin ödeme yaptığını ,bakiye satış bedeli için 30.03.2012-29.04.2016 tarihlerini kapsayan 50 adet sıra senedi tanzim ederek davalı yükleniciye teslim ettiğini, muaccel hale gelen senetleri vadesinde ödediğini toplam 32.000 TL ödeme yaptığını, dairenin süresinde teslim edilmediği gibi, tapusunun da verilmediğini ,davalı yüklenici ile 16.11.2012 tarihinde gayrimenkul bedel iadesi sözleşmesi yapılmasına rağmen edimlerini yerine getirmediğini, senetlerin emre yazılı düzenlendiğinden geçersiz olduğu gibi davalı yüklenicinin 3 nolu 30.05.2012 tarihli 1000 TL bedelli, 4 nolu 30.06.2012 tarihili 1000 TL bedelli ,5 nolu 30.07.2012tarihli 1000 tutarlı senetleri diğer davalı … Faktoring A.ş ye ciro ettiğini, yine 6nolu 30.08.2012 tarihli 1000 TL bedelli,7 nolu 30.09.2012 tarihli 1000 TL bedelli, 8 nolu 30.10.2012 tarihli 1000 TL bedelli senetleri diğer davalı … Faktoring Aş ciro ettiğinden ödemek zorunda kaldığını ileri sürerek, sözleşmenin haklı nedenlerle feshi ile ödenen 32.000 TL nin davalı yükleniciden ticari reeskont avans faizi ile müteselsilen tahsiline, ödemesi yapılan 3,4,5,6,7,8 nolu senet bedellerinin diğer davalı şirketlerden istirdatına, kalan senetlerin iptaline karar verilmesini istemiştir. (…)Eldeki davada düzenlenen bono nama yazılı olmaması nedeni ile geçersizdir. Davalı … Faktoring A.ş ile .. Faktoring Aş kendilerine ciro edilen senetlerde yetkili hamil olduklarından iyiniyetli olup olmadıklarının, kötüniyetli kasıtlı davranıp davranmadıklarının bir önemi yoktur.” demiştir. Bu karara göre “geçersizlik”ten anlaşılması gereken mutlak def’idir, hatta iyiniyetin de bir önemi yoktur.
Ayrıca anılan maddeye aykırı olarak düzenlenen senetler bakımından mal veya hizmet satıcıları aleyhine idari para cezası öngörülmüştür.
- İzlenecek Hukuki Yol
Tüketici menfi tespit davası açarak borçlu olmaktan kurtulabilecektir. Ancak unutulmaması gereken bir husus ise dava açılmadan önce zorunlu arabuluculuk sürecinin tamamlanması gerekmektedir. Ayrıca söz konusu uyuşmazlıkların doğru ve hızlı çözülmesi açısından hukuki yardım alınması gerekmektedir.