PATENTİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
Patentin hükümsüzlüğü, patentin mevzuatta öngörülen koruma şartlarının taşımaması veya tescil sahibinin gerçek hak sahibi olmaması durumlarında ortaya çıkmaktadır. Hükümsüzlük halleri SMK md. 138/1’de düzenleme altına alınmıştır. Buna göre;
Patent verilebilirlik şartlarının olmaması (bilimsel teoriler, matematik yöntemleri, keşifler, bilgisayar programları, bilgi sunumları (buluş değildir.), kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı buluşlar, tedavi yöntemleri, insan bedenin keşfi, mikrobiyolojik yöntemler dışında elde edilen bitki ve hayvan ırkları, insan klonlama işlemleri vs. (SMK md. 82).
Tekniğinin biliniyor olması, tekniğin bilinen durumunun aşılmaması, sanayiye uygulanamaması (SMK md. 83).
Buluş konusunun ilgili olduğu alanda uzmanı tarafından uygulamaya konabilecek şekilde açık ve tam olmaması,
Patentin konusunun, başvurunun kapsamını aşması,
Tescil sahibinin gerçek hak sahibi olmaması,
Patentin sağladığı korumanın sınırlarının aşılması durumları iptal sebebi olarak düzenlemiştir. Üçüncü kişiler, SMK md. 99 kapsamında patentin verilmesi kararının bültende yayınlanmasından itibaren altı ay içerisinde patent verilebilirlik şartlarının oluşmadığı, patent konusunun başvuru kapsamını aştığı, buluş konusunun uygulama açısından yeterince açık ve tam olmadığı iddiası ile kurum nezdinde itiraz edebilirler (SMK md. 99). Bu gibi bir itirazın olması durumunda itiraz işlemi kurum tarafından karara bağlanmadan işbu itiraz konu nedenlerle açılan hükümsüzlük davası hakkında mahkemece karar verilemez (SMK md. 138/2).
1. Patentin Hükümsüzlüğü Davası
Patentin hükümsüzlüğü davası, bir eda davası olup, patentin koruma süresince ve koruma süresinin bitiminden itibaren beş yıl içesinde açılabilir. Patentin koruma süresi başvuru tarihinden itibaren yirmi yıldır (SMK md. 101/1). Hükümsüzlük, SMK md. 99’daki istisna dışında mahkemede ileri sürülebilecektir.
Hükümsüzlük davası, menfaati olan kişiler, Cumhuriyet Savcıları, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek hak sahipleri veya halefleri tarafından açılabilecektir (SMK md. 138/3–6). Davalı ise sicilde kayıtlı kişidir (SMK md. 138/5). Kısmi hükümsüzlük halinde hükümsüz kılınmayan kısımlar bağımsız olarak SMK md. 82–83 kapsamında patent verilebilirlik şartını taşıyorsa bu kısım geçerliliğini koruyacaktır (SMK md. 138/4).
Ek patent, asıl buluşu kusursuzlaştıran veya geliştiren asıl patent ilişkin buluşla bütünlük oluşturan ek buluşlar verilen patenttir. Bu bakımdan patentin hükümsüzlüğü kararı ek patenti de hükümsüz kılmaz, hükümsüzlük kararının tebliğinden itibaren üç ay içerisinde ek patentlerin bağımsız patentlere dönüştürülmesi için başvuruda bulunulmaması durumunda hükümsüzlük ek patentlere de sirayet edecektir (SMK md. 138/7). Yine bu davalara ilişkin görev ve yetki hususu SMK md. 156 hükmü kapsamında tespit edilecektir.
2. Patentin Hükümsüzlüğü Kararının Etkisi
Patentin hükümsüzlüğü kararı geçmişe etkili olarak hüküm doğurmaktadır. Patentten doğan haklar hiç doğmamış kabul edilir (SMK md. 139/1). Ancak hükümsüzlük kararının geçmişe dönük etkisi bazı hallerde uygulanmaz. Bu haller SMK md. 139/2’de «Patentin hükümsüzlüğüne karar verilmeden önce, patentin sağladığı haklara tecavüz sebebiyle verilen hukuken kesinleşmiş ve uygulanmış kararlar, Patentin hükümsüzlüğüne karar verilmeden önce yapılmış ve uygulanmış sözleşmeler» şeklinde ifade edilmiştir. Ancak bu durumda patent sahibinin ağır kusuru ve kötü niyetli davranışı varsa bu hükümsüzlük kararından zarar görenlerin tazminat hakları saklıdır (SMK md. 139/2).
Patentin hükümsüzlüğünden önce kurulmuş ve uygulanmış sözleşmeler sebebiyle ödenmiş bedeller hakkaniyetin gereğince kısmen veya tamamen talep edilebilir (SMK md. 139/3). Hükümsüzlük kararları herkese karşı hüküm ifade eder (SMK md. 139/4). Hükümsüzlük kararları ve bu kararların ferileri kesinleşmedikçe icra edilmez (SMK md. 162). Kararın kesinleşmesi ile birlikte karar mahkemece resen kuruma tebliğ edilerek, patent sicilden terkin edilerek bu durum bültende yayımlanır (SMK md. 139/4).
FAYDALI MODELİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
Faydalı model, patente göre daha küçük buluşlar için kullanılan, yeni ve sanayiye uygulanabilir buluş koşulunun arandığı, buluş basamağını aşma şartının aranmadığı sınai hak kavramıdır.
Hükümsüzlük halleri SMK md. 144’e göre şu şekilde sıralanabilir:
Faydalı model koruma şartlarını taşımaması,
Buluş yeterince açık olmaması
Faydalı modelin konusu, buluşun kapsamını aşması,
Gerçek hak sahipliği ispatlanmasıdır. Davacılar, menfaati olanlar, Cumhuriyet Savcıları, ilgili kamu kurum kuruluşları ile gerçek hak sahipleri ile halefleridir (SMK md. 144/2). Davalı ise belge sahibi olarak kayıtlı kişidir (md. 144/3). Hükümsüzlük davası belgenin koruma süresince (10 yıl bkz. SMK md. 101/1) veya hakkı sona ermesinden itibaren beş yıl içerisinde açılabilir (SMK md. 144/3). Görevli ve yetkili mahkeme ise SMK md. 156’ya göre tespit edilecektir. Hükümsüzlük kararının etkisi ve diğer hususlar bakımında faydalı modele ilişkin açık bir hüküm bulunmadığı ve faydalı modelle açıkça çelişmediği durumlarda patente ilişkin hükümler faydalı modele de uygulanacaktır (SMK md. 145).
Av. Sefa Berat KARABAĞ
KAYNAKÇA
BAHADIR Zeynep, Markanın Hükümsüzlüğü ve İptali, Turan Kitabevi Yay. Ankara 2018
BEKTAŞ İbrahim, Sınai Mülkiyet Kanununa Göre Markanın Kullanmama Nedeniyle İptali-AB Adalet Divanı’nın Güncel Kararları Işığında Bir Değerlendirme, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi Cilt:17, No: 2 (Yıl: 2018).
ÇAĞLAR Hayrettin, Tescilli Markanın Kullanılmaması ve Hukuki Sonuçları, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XXI, Y. 2017
ÇOLAK Uğur, Türk Marka Hukuku, 3. Bası, On İki Levha Yay. İstanbul 2016
DOĞAN Beşir Fatih, Türk, Alman ve AB Hukukuna Göre Marka Olamayacak İşaretlerin Kullanım Sonucu Ayırt Edici Nitelik Kazanarak Tescil Edilebilirliği Sorunu, FRM Dergisi, 2006, Sayı 3
GÖKÇEN Görkem, Markanın Hükümsüzlüğü ve Hukuki Sonuçları, Lykeıon Yay. Ankara 2017
KAYA Begüm, Markanın Kullanılması Zorunluluğu ve Kullanılmamasına Bağlı Sonuçları, Hacettepe Ün. Sosyal Bilim Ens., Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2019
KIRCI N. Berkay, Markanın Hükümsüzlüğü, TBB Dergisi, Sayı: 66, Yıl: 2006
SULUK Cahit / KARASU Rauf / NAL Temel, Fikri Mülkiyet Hukuku, Seçkin Yay. Güncellenmiş 3. Bası
www.sinerjimevzuat.com.tr.